Etkin maddenin özelliklerine bağlı olarak yapılan bu formülasyon ve optimizasyon süreci sonucunda;

 

• Maksimum biyoyararlanımı korurken stabilite en üst düzeye çıkarılır.

• Gereken partikül sayısını sağlayan optimum dağılıma sahip yem/mama elde edilir

• Ürün karışım ve elleçleme süreçlerinde optimum partikül sayısını korur

• Bitmiş üründe standardize edilmiş bir içeriği garanti eder.

 

 

Vitamin Ürün Formları Üretilirken Kullanılan Üretim Teknikleri

 

Etkin maddelerin fiziko-kimyasal özellikleri ve kullanım alanlarına göre kullanılan üretim teknikleri şu şekilde sıralanabilir;

 

• Trituration (Ezerek öğütme)

• Adhesion (Yapışma)

• Compaction (Sıkıştırma)

• Agglomeration (Kümelenme)

• Adsorbtion (Adsobsiyon)

• Beadlets (Tanecik)

• Spray Drying (Püskürtme Kurutma)

 

Şekil 2’de Vitaminlerin tanecik oluşturma yöntemi ile korunması şematize edilmiştir.

 

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 2. “Beadlet” formunda ürün üretim prosedürü

 

 

 

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

 

 

​

 

Beadlet (Boncuk/Tanecik) formu, jelatinin amino asit zincirlerinden oluşan bir matris içinde vitamin damlacıkları içerir. Kaplamanın sert kıvamda mısır nişastası içerir. Bu önemlidir çünkü ürünün dağılmasına yardımcı olur ve yemdeki ürün kayması miktarını azaltarak stabiliteyi arttırır. Böylece yemdeki vitaminin daha düzgün bir şekilde dağılması sağlanır.

 

 

Çapraz Bağlı Kapsüllenmiş Tanecik

 

• "Basit" bir tanecik, çoğu endüstri uygulaması için mükemmel bir stabilite sağlasa da mevcut yem/gıda işleme teknikleri daha fazla stres yaratır.

• Bu sebeple “Çapraz bağlı kapsüle edilmiş tanecik” olarak adlandırılan sertleştirilmiş bir tanecik oluşturma süreci geliştirilmiştir.

• Amino asit zincirleri arasında çapraz bağlı bağlar oluşturan ve böylece sertleştirilmiş bir tanecik oluşturan bir kimyasal reaksiyon meydana gelir.

• Bu teknoloji mükemmel bir stabilite sağlar ve genellikle A vitaminini korumak için kullanılır.

​​

Spray Dry (Püskürtme kurutma) Temel Prensibi

​

• Spray Dry yöntemi suda çözünen B vitaminlerinin çoğunda stabiliteyi artırmak ve elleçleme ve dağıtım için parçacık boyutunu uygun hale getirmek amacıyla kullanılan bir metottur.

• Dekstrin çözeltisine eklenen vitamin bileşiğinin yanı sıra bazı durumlarda çözeltiye protein ve antioksidan bileşenler de eklenir.

• Çözelti nozullar aracılığıyla kuleye püskürtülür ve parçacıklar kulede ılık hava ile tamamen kurutulur.

• Sonuç, serbest akan, sindirilebilir bir parçacıktır.

 

 

Şekil 4. “Spray Dry” yöntemi ile üretilmiş ürünün kesiti.

 

 

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

 

 

 

 

 

Sprey kurutma, birçok endüstri tarafından kullanılan ve ılımlı koşullarda hızlı kurutmaya olanak tanıyan bir üretim tekniğidir.

 

 

Sprey Kurutma yöntemi ile üretilmiş formlar, çeşitli avantajlar sunar:

• Sindirilebilir dekstrin matrisi içinde vitamin bileşeni

• Tüm SD parçacıklarında aktif vitamin içeriğine sahip serbest akışlı tozlar

• Yem ürünlerinde uygun dağılım için yüksek parçacık sayıları

• Ürünler suda çözünür/dağılabilir

• Standartlaştırılmış ürün potansiyelleri

 

Parçacık sayıları genellikle 1- 20 milyon parçacık/g arasında değişir. Kritik Ürün Faktörleri vitamin bileşiğine bağlıdır.

​

• Spreyle kurutulmuş ürünler çok yönlü ve optimize edilmiş ürün formudur:

• Spreyle kurutulmuş matris vitamin bileşiğindeki kararlılığı korur/artırır

• Spreyle kurutulmuş süreç, farklı vitaminlerin özel gereksinimlerine bağlı olarak parçacık boyutunun ve parçacık sayısının ince ayarlanmasına olanak tanır

• Spreyle kurutulmuş ürün formları kuru yemlerde kullanım için mükemmel işleme özellikleri sağlar

• Spreyle kurutulmuş ürün formları ayrıca suda çözünür uygulamalar için de kullanılabilir

​

Adsorbat Ürün Formu

 

Bazı vitamin formları adsorbat yöntemi ile daha yüksek stabilite ve homojenite sağlarlar. Örneğin Tokoferol için uygun bir ürün formülasyonu yöntemidir. Tüm ürün formları aynı partikül boyu dağılımı göstermez ve dolayısı ile homojeniteyi garanti edemezler. Şekil 5’te farklı yöntemlerle üretilmiş Yem katkısı formundaki E vitaminlerinin birbirinden farklı partikül dağılım eğrileri görülmektedir.

 

Adsorbat yöntemi le üretimin işlem temelleri şu şekilde sıralanabilir:

​

• Vitamin yağı uygun bir taşıyıcıya eklenir

• Taşıyıcı yağı emer ve dağıtım aracı olarak hizmet eder

• Fiziksel işlem karıştırmadır

Dikkat edilecek noktalar:

• Vitamin bileşiği olduğu gibi stabil olmalıdır

• Taşıyıcı iyi adsorpsiyon özelliklerine sahip olmalıdır

• Vitamin yağının doğru ve tamamen adsorbe edilmesini sağlamak için karıştırma işlemi hassas zamanlama temelinde yapılmalıdır

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 5. Farklı yöntemlerle üretilmiş E Vitamini ürünlerinin partikül boyutu dağılımları

 

Ürün Tozuşması

​

Kullanılan yem katkısının tozuşma oranının yüksek olması üretim sürecinde kayıpların yüksek olması ile sonuçlanır. Ürünlerde kullanılan spesifik metotların bir sonucu olarak bazı ürünler daha az tozuşur ve daha az kayıpla nihai ürüne ulaşır. Ürünlerin tozuşma oranları “HEUBACH” cihazı ile yapılır.

 

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 6. Heubach toz ölçüm cihazı

 

 

 

        

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

Şekil 7. Farklı yöntemlerle üretilmiş E Vitamini ürünleri arasındaki yapısal farklılıklar.

 

 

 

Kristal Ürün Formları

 

Temel vitamin bileşiklerinin kimyasal olarak değiştirilerek organik tuz oluşturma sürecidir. Kuru kristal organik tuz, başka bir bitmiş ürün formuna dönüştürülmek üzere daha fazla işlenmez, ancak "olduğu gibi" kullanıma sunulur. Ürünler arasındaki değişkenlik, bitmiş kristal parçacık boyutuna bağlıdır.

 

 

Adsorbat ve Kristal Ürün Formları Karşılaştırması

 

Adsorbat teknolojisi yapısından stabil olan ve büyük miktarlarda kullanılan ürünler için kullanılır. Bu teknolojide karışabilirlik, akıcılık ve tozuşma özellikleri anahtar faktörlerdir.

 

Kristal ürün formları temel, geliştirilmemiş ürün formlarıdır. Ürünü geliştirmek için parçacık boyutunda bazı değişiklikler yapılabilir.

 

Vitamin Ürün Formları Özet

 

Endüstri ihtiyacını karşılamak üzere geliştirilmiş nihai ürün formu, vitaminin yapısını etkileyebilecek birçok faktör değerlendirilerek geliştirilmiş bir üretim metodunun sonucudur. Sektörlere özgü ihtiyaçları karşılamak için süreç gelişimini sürdürmektedir. Nihai formlar vitamin bileşiğinin performansını belirgin derecede iyileşirse de mükemmel değildir ve üreticiler arasında değişkenlik göstermektedir.

 

 

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

​

​

​Tablo 2. Vitaminlerin etkinliklerini etkileyen kritik faktörler ve endüstride kullanılan bazı üretim metotları

 

 

​

 

Vitamin Kayıplarının Meydana Geldiği Alanlar

 

• Ön işleme depolam

  • Ön karışım depolama

• İşleme

  • Karıştırıcı, öğütücü, şartlandırıcı, ekstrüder, kurutucu

  • Retorsiyon

• Son işleme depolama

  • Son kullanma tarihine kadar

             

Vitaminler bir kimyasal sınıf değil bir besin sınıfıdır.  Vitaminler arasındaki işleme özellikleri ve kararlılık değişkenlik gösterir. Doğru ürün formlarını kullanmak ürünlerin dağılımı, akışkanlığı ve kararlılığı en üst düzeye çıkarmak için en önemli parametredir. İşleme sistemlerindeki stresler o bireysel sisteme özgüdür. Sisteminiz için veri yoksa, ortalamadan ziyade en kötü durum için formüle etmek en iyisidir.

 

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

       

 

 

 

 

 

 

 

 

Tablo 3. Vitaminlerin analizlerinde kabul edilebilir sapma aralığı

 

 

 

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​Tablo 4. 3 Ay depolanmış premiksde formüle edilmiş vitaminlerin stabilite oranları (%)

 

Pet Food Vitamin Stabilitesi

 

Kedi köpek maması üretiminde kullanılan ekstrüzyon teknolojisinde vitaminler peletleme sürecine göre çok daha yüksek basınç ve ısıl işleme maruz kaldığı için vitamin ürün formları daha fazla önem kazanmaktadır. 

 

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​Tablo 5. 3 Ay depolanmış Ekstrüde Yemde formüle edilmiş vitaminlerin stabilite oranları (%)

 

 

Vitamin C Kaynakları

 

• Askorbil Fosfatlar

  • Kimyasal olarak stabilize edilmiş fosforlanmış C vitamini. Tipik olarak spreyle kurutulmuş bir ürün formu

  • Bugüne kadar değerlendirilen tüm türler için biyolojik olarak kullanılabilir (köpekler, atlar, domuzlar, balıklar dahil)

  • Su ve kara hayvanları için peletlenmiş, genişletilmiş ve ekstrüde edilmiş yemler gibi çok agresif işlemlerde stabil

• Kaplanmış Askorbik Asit

  • Kaplama yoluyla fiziksel koruma (etilselüloz, yağ, vb.)

  • Toz yemde iyi stabilite

• Kristalin Askorbik Asit

  • İşleme sürecinde zayıf stabilite 

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

​

Şekil 8. Askorbik asit ve ekstrüzyon teknlojisinde yüksek stabilitele sahip L-Askorbat formu

 

 

Günümüz prosesleri kullanılarak, ekstrüde ve konserve mamalarda çeşitli vitaminler için değişik düzeylere kayıplar gösterilmiştir. Optimum vitamin önerileri hayvanların ihtiyaçları ve üretim sürecindeki kayıplar göz önüne alınarak hesaplanmaktadır. Belirli bir sistem için veri yoksa, ortalamadan ziyade en kötü durum için formüle etmek en iyisidir.

 

MİNERAL BESLENMESİ

 

 

Evcil hayvan maması üreticileri, köpekler ve kediler için uygun miktarlarda temel besin maddeleri sağlayan mama tarifleri geliştirmek için çalışırlar. Vitaminler, temel yağ asitleri, proteinler ve amino asitler ve mineraller de dahil olmak üzere bu besinler, bir evcil hayvanın refahını desteklemeye ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur.

 

Mineraller iki ana kategoriye ayrılabilir.

 

1) Makro mineraller

2) Mikro veya İz mineraller

 

Makro mineraller, nispeten küçük miktarlarda ihtiyaç duyulan Mikro veya İz minerallere kıyasla nispeten büyük miktarlarda ihtiyaç duyulan minerallerdir. Genel olarak makro mineraller diyetin 100 mg/kg'ından daha yüksek konsantrasyonlarda gereklidir ve sıklıkla diyetin yüzdesi olarak ifade edilirken, iz mineraller diyetin 100 mg/kg'ından daha düşük konsantrasyonlarda gereklidir.

 

İz mineraller uzun zamandır evcil hayvan türlerinin diyetlerinde temel bileşenler olarak tanımlanmıştır. Temel iz mineraller kategorisine Çinko (Zn), Bakır (Cu), Manganez (Mn), Selenyum (Se), Demir (Fe), Krom (Cr), İyot (I), Kobalt (Co), Molibden (Mo) ve Nikel (Ni) dahildir.

 

Bu değerler zaman içinde değişmiş ve değişmeye devam etse de Ulusal Araştırma Konseyi (NRC) tarafından her Hayvan türündeki mineral gereksinimi için belirlenen mevcut standartlar vardır. En yaygın kullanılan yem katkı maddesi mineralleri Çinko, Bakır, Manganez, Selenyum, Demir, Krom ve İyottur çünkü bu mineraller her bir mineralin belirli türlerde ne kadar önemli olduğuna dair birçok veriye sahiptir.

 

Mineral gereksinimleri şunlar kullanılarak belirlenebilir:

 

1) Faktöriyel- Faktöriyel tahminler, bir besin maddesinin diyet gereksiniminin kayıpları telafi etmek için gereken besin miktarı olduğu varsayımı altında çalışır. Bu nedenle, toplam kayıplar (dışkı, idrar, süt, vb.) belirlenebiliyorsa, diyet gereksinimi tahmin edilebilir. Besinle alınan tüm iz mineraller tamamen emilmediğinden, eksik kullanılan mineralleri ayarlamak için faktöriyel tahminde bir emilim katsayısı da kullanılır.

 

2) Literatürde bildirilen diyet tahminleri- Diyet tahmini deneyleri, eser mineral gereksinimlerini belirlemek için de kullanılabilir. Bu tür deneyler, belirli bir eser elementin farklı konsantrasyonlarının farklı dozlarda (hayvanın gerçek ihtiyacının üstünde ve altında) beslenmesini ve büyüme, hedef mineralin doku konsantrasyonları vb. gibi önemli tepki değişkenlerinin ölçülmesini gerektirir.

 

İz Minerallerinin İşlevleri

 

Minerallerin genel işlevleri dört kategoriye ayrılabilir.

 

1) Yapısal - Dokuların bileşenleri olarak rol oynayan mineraller

2) Fizyolojik - Asit-baz dengesinde rol oynayan mineraller

3) Katalitik - Enzim ve hormon sistemlerinin bileşenleri olan mineraller

4) Düzenleyici - Hücre çoğaltma süreçlerinde rol oynayan mineraller

 

Ancak bakır, çinko, manganez ve selenyumun belirli işlevleri esas olarak katalitik ve düzenleyici kategorilere girer. Bakır, uygun işlev için ihtiyaç duyulan enzim sayısında çinkodan sonra ikinci sıradadır. Bu nedenle bakır, uygun fizyolojik işlev için gereklidir ve bir dizi sistemde yer alır. Bunlara demir metabolizması, hücresel solunum, bağ dokusunun çapraz bağlanması, merkezi sinir sistemi oluşumu, üreme ve bağışıklık ve diğer birkaç işlev dahildir.

 

Hem makro hem de eser mineraller evcil hayvan sağlığında farklı roller üstlenir ve evcil hayvanların sağlıklı, aktif ve güçlü kalmasına yardımcı olan bir dizi vücut fonksiyonunu destekler. Köpekler ve kediler için minerallerin gerçekleştirdiği başlıca fonksiyonlardan bazıları kemik gelişimi, sinir ve kas fonksiyonu, hücrelerdeki sıvının dengelenmesi, tiroid fonksiyonu, deri ve tüy bakımı ve kırmızı kan hücresi üretimidir.

 

Bazı mineraller köpeklerde ve kedilerde çok sayıda vücut sürecini desteklemek ve bir evcil hayvanın genel sağlığını korumaya yardımcı olmak için birlikte çalışır. Bunun bir örneği, kemik gelişimini desteklemek için vücutta birlikte çalışan kalsiyum ve fosfordur.

 

Çok az mineral alımı ve aşırı mineral alımı, evcil hayvanlarda sağlık sorunlarına neden olabilir. Örneğin, aşırı miktarda kalsiyum büyük cins köpek yavrularının iskelet gelişimini olumsuz etkileyebilir.

 

Mineraller;

• asit-baz dengesini koruma

• ozmotik dengeyi koruma

• sinir uyarılarını iletme

• kas kasılmalarını kolaylaştırma ve iletme gibi birçok biyokimyasal operasyonda görevlidirler.

 

 

MAKRO MİNERALLER

SODYUM ve KLORÜR

Potasyuma ek olarak sodyum ve klorür, ozmotik basıncı korumak, asit-baz dengesini düzenlemek ve sinir uyarılarını ve kas kasılmalarını Na-K-ATPaz (sodyum pompası) yoluyla iletmek için önemlidir. Ayrıca, sodyum ve klorür besinlerin hücrelere geçişini kontrol eder.

 

Şekerlerin ve amino asitlerin emilimi için ince bağırsağın lümeninde sodyum iyonları bulunmalıdır. Yetersiz sodyum konsantrasyonları sindirilen protein ve enerjinin kullanımını azaltır. Sodyum ayrıca kalsiyum emilimini ve mobilizasyonunu etkiler ve sodyumla birleşmiş birkaç suda çözünen vitaminin (örneğin, riboflavin, tiamin ve askorbik asit) emilimini etkileyebilir (McDowell, 1992).

 

Sodyum ve klorür, esas olarak üst ince bağırsaktan kolayca emilir ve çoğunlukla idrarla, daha az miktarda dışkı ve terlemeyle atılır. Bazı türlerde terleme, süt salgılanması, kusma ve ishal yoluyla belirgin tuz kayıpları meydana gelebilir. Sodyum alımı yetersiz olduğunda, vücut idrarda son derece düşük seviyelerde atarak sodyumu korumak için dikkate değer bir kapasiteye sahiptir.

 

Klorür metabolizması sodyuma göre kontrol edilir. Örneğin, sodyumun aşırı idrar atılımına klorürün idrar atılımı eşlik eder.

 

Hücre dışı sıvıda sabit bir sodyum-potasyum oranını korumak için hareket eden hormonlar vücuttaki sodyum konsantrasyonlarını düzenler. Böbrek üstü korteksinden salgılanan aldosteron, böbrek tübüllerinden sodyumun yeniden emilimini düzenler. Arka hipofizden gelen antidiüretik hormon, hücre dışı sıvıdaki ozmotik basınç değişikliklerine yanıt verir. Her iki hormon da sabit bir sodyum-potasyum oranını korur.

 

Sodyum gereksinimini etkileyen bir dizi faktör vardır. Gereksinim, üreme, emzirme, hızlı büyüme ve ısı stresi sırasında ve yüksek diyet potasyum seviyeleriyle artar. İnsanlarda ortalama sodyum alımı önerilen gereksinimi 15 kat aşar (Stamler, 1995). Benzer şekilde, belirli evcil hayvan mamalarının sodyum içeriği önerilen seviyeyi dört ila 15 kat aşmaktadır (Bölüm 36). Araştırmacılar, plazmadaki aldosteron konsantrasyonuna dayanarak yavru kedilerin sodyum gereksiniminin %0,16 (KM veya 0,30 mg Na/kcal ME) olduğunu belirlemişlerdir (Yu ve Morris, 1997). Aynı araştırmacılar, yetişkin kediler için gereksinimin %0,08 KM sodyum veya 0,15 mg Na/kcal ME olduğunu belirlemişlerdir (Yu ve Morris, 1999). AAFCO'nun (2007) kedilerde sodyum önerisi her iki yaşam evresi için %0,2 KM iken, köpeklerde öneri büyüme ve üreme için %0,3 KM ve yetişkin bakımı için %0,06 KM'dir.

 

Mevcut NRC (2006) sodyum önerisi yavru kediler için %0,14 KM ve yetişkin kediler için %0,068 KM'dir. NRC (2006), yavru köpekler için minimum %0,22 KM sodyum gereksinimini ve yetişkin köpekler için %0,08 KM sodyum gereksinimini önermektedir.

 

Uzun zamandır yüksek sodyum alımının insanlarda ve hayvanlarda hipertansiyon riskini artırdığı bildirilmiştir (Stamler, 1995). Hipertansiyon riski yüksek evcil hayvan popülasyonları arasında yaşlı köpekler ve kediler ile böbrek hastalığı, kalp hastalığı, hipertiroid hastalığı veya obezitesi olanlar yer alır. Evcil hayvan maması üreticileri bazen alt idrar yolu hastalığı olan kedilerde su alımını artırmak için diyet tuzu takviyesi kullanırlar. Kısa vadede yüksek sodyum alımı, su alımını, idrar çıkışını ve idrar seyreltmesini etkili bir şekilde artırarak ürolitiyazis riskini düşürür, ancak uzun vadede zararlı etkileri olabilir. Kirk (2002), üç aylık bir süre boyunca yüksek sodyum alımının (%1,1 KM), önceden var olan böbrek hastalığı olan kedilerde serum üre azotu, fosfor ve kreatinin konsantrasyonlarını artırdığını göstermiştir.

 

Ek olarak, yüksek sodyumlu gıda kardiyak sol ventrikül fraksiyonel kısalmasını artırdı ve plazma aldosteron seviyelerini düşürdü, bu sodyum klorür yükünün hem kalbin hem de böbreğin daha fazla çalışmasını gerektirdiğini gösteren kanıtlar. Benzer şekilde, hem NRC Mineral Toleransı Hayvanlar (2005) hem de NRC Besin Gereksinimleri Köpekler ve Kediler (2006) yetişkin köpekler için %1,5 KM ve yavru kediler ve yetişkin kediler için sırasıyla %1,0 ve %1,5 KM olarak sodyum için güvenli bir üst sınır önermektedir.

 

Daha yüksek sodyum alımı seviyelerinde (2%), çalışmalar azalmış gıda alımı, negatif potasyum dengesi ve kusma göstermiştir. Köpekler veya kediler için klorür gereksinimlerini belirleyen çalışmaların yokluğunda, klorür için KM önerisi sodyumun 1,5 katıdır. Bu değer, diğer türler için Na:Cl gereksinim oranına benzerdir.

 

Diyet sodyum klorürün kan basıncı üzerindeki etkisi genellikle sodyum iyonuna atfedilmiştir. Ancak, bir dizi çalışmadan hem sodyumun hem de klorürün renin üretimini engellemek için gerekli olduğu açıktır (Kotchen ve ark., 1978; Kurtz ve ark., 1987). Sodyum klorür, potasyum klorür, lizin hidroklorür (ancak lizin glutamat, sodyum bikarbonat, potasyum bikarbonat değil) gibi tuzlar, sodyum klorür eksikliği çeken sıçanlarda ve insanlarda renin üretimini engellemiştir.

 

Balık, yumurta, kurutulmuş peynir altı suyu, kümes hayvanı yan ürünü unu ve soya izolatı sodyum ve klorür açısından zengin bileşenlerdir. Evcil hayvan mamalarına genellikle eklenen sodyum ve/veya klorür takviyeleri arasında tuz, sodyum fosfatlar, kalsiyum klorür, kolin klorür, potasyum klorür ve sodyum asetat bulunur.

 

 

 

İZ MİNERALLER

 

İz mineraller insan ve hayvan sağlığında hayati öneme sahiptir çünkü yüzlerce farklı ve çoğu zaman birbiri ile ilintili biyokimyasal faaliyetlerde görev alırlar.

• Enzimatik aktivitelerde görev alırlar;

• Yüzlerce enzimin etkinliği Zn, Mn ve Cu’a bağlıdır.

• Dokuların yapısına katılırlar

• Kollajen, keratin, elastin ve ossifikasyonda (kemik gelişimi) görev alırlar.

• Ayak yapısı, tendon, yumurta kabuğu, barsak ve diğer dokuların yapısı ve yara iyileşmeleri iz minerallerin varlığı ile ilişkilidir.

• Bağışıklık sisteminde önemli rol alırlar

• Gerek antikor titresinin arttırılması gerekse yavruya aktarılan bağışıklıktaki olumlu etkileri ispatlanmıştır.

• Oksidatif stresin etkilerini azaltırlar.

• SOD ve Glutation peroxidase’ ın ko-faktörüdürler.

 

 

DEMİR

Araştırmacılar, fitat içermeyen saflaştırılmış bir diyetle beslenen yavru kedi ve köpeklerin demir ihtiyacının 80 mg demir/kg mama (KM) olduğunu belirlediler (Chausow ve Czarnecki-Maulden, 1987). Bu gereklilik, hem büyüme/üreme hem de yetişkin bakım yaşam evreleri için AAFCO (2007) tarafından köpekler ve kediler için önerilen demirdir.

Yeni NRC (2006), büyüme için minimum 88 mg/kg KM demir ve yetişkin köpekler için 30 mg/kg KM demir önermektedir. AAFCO ödeneklerine (2007) benzer şekilde, kediler için minimum NRC (2006) demir önerisi, büyüme ve yetişkin yaşam evreleri için 80 mg/kg KM'dir.

Çoğu evcil hayvan maması, özellikle sakatatlar olmak üzere et bileşenlerinde bulunan yüksek demir konsantrasyonları nedeniyle demir açısından yüksektir. Ayrıca, çalışmalar karaciğer, kas ve hayvansal yan ürünlerden demirin nispeten yüksek oranda elde edilebildiğini göstermiştir (Elvehjem ve ark., 1933; Conrad ve ark., 1980). Sonuç olarak, demir eksikliği çoğu evcil hayvan mamasında pratik bir endişe kaynağı değildir. Evcil hayvan mamalarında demir seviyeleri yüksek olsa da (seviyeler bazen takviye olmaksızın gereksinimi 15 kat aşar), AAFCO köpekler için maksimum 3.000 mg demir/kg mama seviyesi belirlemiştir (kediler için maksimum seviye belirlenmemiştir), bu da çoğu tipik evcil hayvan mamasındaki diyet demir konsantrasyonlarını açıkça aşmaktadır. Diğer minerallerle (örn. çinko ve bakır) potansiyel antagonizma nedeniyle demir fazlalıklarından kaçınılmalıdır.

 

ÇİNKO

AAFCO köpekler için 120 mg/kg DM çinko ve kediler için 75 mg/kg DM çinko önermektedir (2007). Eser mineraller için AAFCO yetişkin bakım ve büyüme/üreme mamaları için aynı önerileri yapmaktadır.

NRC (2006), yetişkin köpekler için 60 mg/kg DM çinkoya kıyasla büyüme için en az 100 mg/kg DM çinko önermektedir; NRC kediler için de benzer çinko önerilerinde bulunmaktadır (yani, sırasıyla büyüme ve yetişkinler için gıdalarda 75 ve 74 mg/kg DM çinko).

Çinko eksikliğinin belirtileri arasında anoreksiya, büyüme hızında azalma, alopesi, parakeratoz, bozulmuş üreme, baskılanmış bağışıklık fonksiyonu ve iskeletin büyüme bozuklukları bulunur (Bölüm 33). Doğal olarak oluşan çinkoya duyarlı dermatozlar tanımlanmıştır (Bölüm 32). Nispeten toksik olmasa da, aşırı diyet çinkosu diğer minerallerle (demir ve bakır) etkileşime girebilir, bu nedenle aşırı miktarlardan kaçınılmalıdır. Köpeklerde veya kedilerde bildirilen tek çinko toksikozu vakaları diyet uygunsuzluğundan (örneğin, hayvan taşıyıcılarından veya penilerden kalıplı fındık tüketimi) kaynaklanmıştır. Çinko açısından doğal olarak yüksek olan bileşenler arasında çoğu et, lif kaynağı ve dikalsiyum fosfat bulunur. Evcil hayvan mamalarında en sık kullanılan çinko takviyeleri çinko oksit, çinko sülfat, çinko klorür ve çinko karbonattır.

 

BAKIR

AAFCO'nun (2007) köpeklerde bakır için önerisi 7,3 mg/kg KM'dir. Büyüme/üreme sırasında ekstrüde kedi mamaları (15 mg/kg KM) ile nemli kedi mamaları (5 mg/kg KM) için ayrı bakır gereksinimleri önerilir. Yetişkin kedilerin bakımı için önerilen AAFCO (2007) bakır seviyesi, gıda formundan bağımsız olarak 5 mg/kg KM'dir.

 

MANGANEZ

AAFCO (2007), köpekler için 5 mg/kg KM manganez ve kediler için 7,5 mg/kg KM önermektedir; bu da NRC (2006) önerilerine benzerdir.

 

İYOT

Araştırmacılar, yetişkin köpekler için iyot gereksiniminin 0,56 mg/kg KM olduğunu tahmin etmişlerdir (Belshaw ve diğerleri, 1975). AAFCO (2007), köpekler için 1,5 mg/kg KM'lik bir iyot seviyesi önermektedir. Bu güvenlik marjı, guatrojenlerin ve negatif mineral antagonizmalarının potansiyel etkilerinin üstesinden gelmek için pratik gıdalarda ihtiyatlıdır. Yakın zamanda yapılan bir çalışma (Wedekind ve ark., Basımda) yetişkin kediler için iyot gereksiniminin 0,46 mg/kg KM olduğunu tahmin etmiştir. Bu tahmin, iyot durumunun üç ölçümüne dayanmaktadır: Tc 99m tiroid:tükürük oranının gerilemesi (sintigrafi), iyot dengesi ve iyot alımından sonra idrar iyot atılımı. Bu tahminler, köpekler (Belshaw ve ark., 1975) ve insanlar (DRI, 2001) için belirlenen iyot gereksinimiyle yakından örtüşmektedir. Bu tahmin, yetişkin kediler için geçerli AAFCO (2007) minimum iyot önerilerinden (yani 0,35 mg/kg DM iyot) daha yüksektir, ancak NRC (2006) tarafından önerilen iyot ödeneğinden (1,4 mg iyot/kg diyet) çok daha düşüktür. NRC (2006) önerisinin geçerli AAFCO önerileriyle yakından uyuşmadığını ve iki çalışmadan (Scott ve ark., 1961; Ranz ve ark., 2002) elde edilen verilere dayandığını da dikkate almalıyız.

Ne yazık ki, bu çalışmalar kedilerin iyot gereksinimini belirlemek için bir temel olarak kullanılmamalıydı. Scott (1961) çalışmasında beslenme açısından eksik veya dengesiz bir diyet kullanılmıştır (yani kullanılan diyet, kalsiyum açısından büyük ölçüde eksik olan tamamen et diyetiydi [sığır kalbi]. Ranz (2002) çalışması kısa süreliydi (yani, her iyot seviyesi için yalnızca yedi günlük bir süre ile toplam 54 gün). Bu çalışmada, değerlendirilen minimum iyot seviyesi, yaklaşık 4,1 mg/kg iyot, geçerli bir iyot gereksinimi tahmini üretmek için yeterince düşük değildi ve önceki NRC (1986), Scott (1961) referansına atıfta bulunulmamıştır.

 

SELENYUM

Selenyum en az üç şekilde E vitaminini korur:

 

1) Pankreasın bütünlüğünü koruyarak normal yağ sindirimine ve dolayısıyla normal E vitamini emilimine olanak tanır,

 

2) Glutatyon peroksidaz yoluyla lipid zarlarının bütünlüğünü korumak için gereken E vitamini miktarını azaltır ve

 

3) Bilinmeyen bir şekilde E vitamininin kan plazmasında tutulmasına yardımcı olur.

 

E vitamini selenyum gereksinimini en az iki şekilde azaltır:

 

1) vücut selenyumunu aktif bir formda tutar veya vücuttan kayıpları önler ve

2) zarlar içindeki lipidlerin yıkımını önleyerek hidroperoksit üretimini engeller ve hücrelerde oluşan peroksitleri yok etmek için gereken selenyum bağımlı enzim miktarını azaltır (Scott ve ark., 1982).

 

AAFCO (2007) selenyum önerileri köpekler için 0,11 mg/kg gıda KM ve kediler için 0,1 mg/kg gıda KM'dir. NRC (2006) tarafından önerilen ödenek, köpekler ve kediler için sırasıyla 0,35 ve 0,30 mg DM selenyum/kg diyettir (büyüme ve yetişkin önerileri farklı değildi). Önceki NRC yayınlarına göre asgari önerilerdeki bu artış, evcil hayvan maması bileşenlerinde selenyumun potansiyel olarak düşük bulunabilirliğini hesaba katmaktadır